Katı Belirlenimcilik Nedir ? ( Özgür İrade Yoktur! )
KATI BELİRLENİMCİLİK NEDİR?
Giriş:
Merhabalar, bu yazımda kısaca özgür irade ile ilgili yaygın bir görüş olan katı belirlenimcilik akımı ile ilgili konuşmak istiyorum. Katı belirlenimciliği okurken çok etkilendim ve bir mantık tutulması yaşadım , bu sebeplerden ötürü blogumun ilk yazısını katı belirlenimcilik akımından bahsederek açmak istiyorum.
İçerik:
1-) Katı belirlenimcilik nedir ?
2-) Katı belirlenimcilik ve özgür irade
3-) Katı belirlenimciliğe getirilen eleştiriler
a) Sorumluluk Savı
b) Kuantum Fiziği
4-) Kapanış
1-) Katı belirlenimcilik nedir ?
Katı belirlenimcilik, determinizmin aşırı hali olarak da ifade edilmektedir. Determinizm ; evrende her olgunun belirli nedenlere sahip olduğu görüşüdür , bu nedenler bilinildiği süre zarfında tahminlerde bulunulabilir. Katı belirlenimcilik ise bunu kabul eder fakat asıl ayrım, katı belirlenimcilikte yapılan her tahminin doğru olmak zorunda olduğudur.
2-) Katı belirlenimcilik ve özgür irade
Katı belirlenimciliğin bu kadar popüler hale gelmesindeki en büyük etkenlerden birisi özgür irade ile olan ilişkisidir, çok net ve büyük bir iddia ortaya atılmaktadır; özgür iradenin aslında olmadığı. Evet bu iddia sizi biraz şaşırtmış olabilir. Determinizmin aşırı versiyonu olarak kabul gören katı belirlenimcilik , evrende her olgunun belirli bir nedene bağlı olduğu kanısına sahip ve bunu bizlere de uyguluyor. Katı belirlenimciliğe göre bu hayatta yaptığımız/yapabileceğimiz her şeyin bir nedeni vardır, bu sebepten dolayı bir özgürlük mevcut değildir. İnsanın yaptığı/yapabileceği bütün eylemlerin altında bir neden vardır ve bu nedenler insanı etkiler , insanı etkilemesinin sonucu olarak özgür bir seçim mevcut değildir.
Katı belirlenimciliğin özgür iradeye olan etkisi ile ilgili sunum aşağıdaki şekildedir :
Öncül 1: Evrende her olayın bir nedeni vardır.
Öncül 2: O halde aldığımız bütün kararların bir nedeni vardır
Sonuç : Eğer aldığımız bütün kararlar bir neden ile ilişkiliyse özgürce bir seçim yapmak imkansızdır
3-) Katı belirlenimciliğe karşı savlar
a) Sorumluluk savı
Sorumluluk savı genel olarak insanın ahlaki sorumluluğu üzerinden bir yol çizmektedir. Eğer özgür irade yok ise eylemlerin bir sorumluluğunun olmaması gerekir fakat eylemlerimizin bir sorumluluğu vardır. Eğer seçimlerimizden sorumluysak seçimlerimiz bir özgürlük barındırıyor olması gerekmektedir. Eğer seçimlerimizin sorumluluğu var ise ve bu sorumluluğun olma sebebi seçimlerimizin bir özgürlük barındırmasıysa (seçimlerimiz özgürlük barındırmazsa sorumluluk olamaz) o halde özgür irade vardır. Sorumluluk savına destek çıkması için kullanılan en önemli örneklerden birisi bir insanın cezalandırılmasıdır. Eğer özgür irade yoksa kişi eylemlerinin sorumluluğunu taşımamak zorundadır , eğer eylemlerinin sorumluluğunu taşımıyorsa kişiyi cezalandırmak etik değildir. Bu sebepten dolayı bir insanı cinayet işlemesi sebebi ile hapishaneye sevk etmek etik değildir , ahlaki olarak yanlıştır. Bu bir insanın övülmesi için de geçerli bir durumdur. Eğer özgür irade yok ise kişi eyleminin sorumluluğu altında değildir ve bu eylemden dolayı övülmesi/yüceltilmesi etik değildir. Çünkü kişinin özgür iradesi yoktur ve ödüllendirilmeyi hak edecek bir şey yapmamıştır.
b) Kuantum ve Determinizm-Katı belirlenimcilik
Bu tezin de dayanağı kuantum teorisindeki denk geldiğimiz bilinmezliktir. Kuantum fiziğinde parçacıkların haraketleri belirsizlik içerdiği için bir sebep belirlenemeyeceğini söyler ve determinizmi yanlışlar. Bu doğru olmak ile birlikte özgür irade için aynı şey söylenemez , çünkü kuantum fiziğindeki parçacık haraketlerinin nedeninini bilmememiz ile özgür iradenin nedenleri arasında bir korelasyon bulunmamakta. Kuantum fiziğindeki belirenemezciliğin temel taşı Karl Werner Heisenberg isimli bir bilim insanının Belirsizlik ilkesi adlı çalışmasına dayanmaktadır.
4-) Kapanış
Bu yazımda elimden geldiğince katı belirlenimciliğin temel hatlarını sizlere aktarmaya çalıştım. Katı belirlenimcilik çok ilginç bir iddia olmak ile birlikte hala yanlışlanabilmiş değildir, belki de bu tezi bu kadar ilginç yapan etkenlerden birisi de budur. Buraya kadar değerli vaktinizi ayırdığınız için çok teşekkür ediyorum , iyi günler diliyorum. Yanlışlarım var ise bana ulaşabilirsiniz.